Álbmotmeahcis deaivvadit subárktalaš ja vuolleárktalaš nannán. Dáppe deaivvadit šlájat davimus, máttimus ja oarjeleamos lávdamis. Luossajogat leat maŋ-maŋŋálagaid. Guovllu siskkimusas lea eanadat nu go dat lei ovdal maŋimuš jiekŋaáiggi. Luondu lea erenoamáš váccašat dal Várjavuona guvlui máddin dahje Barentsábi ja Jiekŋaábi guvlui davvin. Dán eanadagas lea guhkes gaskkat, dálki rievddada jođánit ja mii olbmot leat unnit almmiravddas.
Álbmotmeahcceravddas leat muhtun dihto heivehuvvon vuolginsajit. Dáppe fertet ieš dádjadit Guovlu lea okta dain maŋimuš guovlluin Norggas, gos eai leat áktánasat merkejuvvot bálgát. Dáppe leat eanet bálggahagat go olbmuid dahkan bálgát.
Álbmotmeahci birastit máŋga suodjalanguovllu main eanadagain leat luoddanan laiggahatvárit rittus, mihtilmas sáttočastasat, geađgegáttit gos eanaloktaneapmi čielgasit vuhtto ja garra árktalaš ealáhusriddu fierváhirssaiguin ja váilevaš šaddogeardi gitta rittus.
Čearru hábmejuvvon ovdal maŋimuš jiekŋaáiggi Govven: Bjarne Riesto.
Ragnarokk-barta. Govven: Geir Østereng
Vásit álbmotmeahci Idjaávžži, Stuorrajoga ja Oarddojávrri vuolginsajiid bokte. Vásit álbmotmeahci Idjaávžži, Stuorrajoga ja Oarddojávrri vuolginsajiid bokte. Idjaávžži vuolginsajis lea bálggis merkejuvvon gitta álbmotmeahccerádjái. Dás rájes fertet ieš dádjadit. Stuorrajoga vuolginsajis lea lottebálggis merkejuvvon, mii lea 4 km guhkkosaš bálggis, gos leat dieđut guovllu lottiin. Earret dáid de eai gávdno urat eai ge merkejuvvon máđijat. Don fertet danne ieš dádjadit. Gávdnojit moadde ovttageardánis rabas bartta ja áitti guovllus. Guhkit mátkkiid várás mii aŋkke ávžžuhat váldit mielde tealttá, jus don it šat oainne gosa galggat dahje dálkkáska ja don fertet suoji gávdnat.
Guovllus lea máŋggat hárvenaš ja mihtilmas luonddukvalitehtat, riddodálkkádaga rájes gitta šattolaš ávžžiide ja badjosiidda gos leat čearut ja juovat. Čázádagat mat mohkohallet legiid čađa lea luosa, vallasa ja guvžžá eallinvuođđu. Stuorra sisabahkkekeahtes guovllut ja várddus gitta almmiravdii ábis lea Várjjaga erenoamáš mihtilmasvuohta sihke nationála ja eurohpalaš oktavuođas. Dáppe leat bohccuin buorit geasseguohtumat. Dáppe vuhttojit olbmot eallán boarrásat geađgeáiggis rájes gitta johtalankultuvrra, goddebivddu, dálá ođđaáigásaš ealli boazodoalu ja dálá meahcástanvuđot luonddugeavaheami rádjai.
Manne álbmotmeahcci?
Álbmotmeahcci suodjaluvvui 2006:s, ja dan areála lea 1804 km².
Suodjaleami ulbmil lea:
- suodjalit stuorra, ávdin luondduguovllu, gos illá gávdnojit teknihkalaš sisabahkkemat, mat sihkkarastet biologalaš šláddjiivuođa ekovuogádagaiguin, šlájaiguin ja náliiguin. Dása gullá earret eará suodjalit árktaleamos oasi Nannán-Norggas gos leat erenoamáš eanahámit ja gearddástuvvamat jiekŋaáiggi maŋŋá, šattut ja eallit maid searvvis leat muhtun nuortalaš ja árktalaš šlájat, njála váldoguovlu ja erenoamáš sámi kulturmuittut.
- A-guovllus lea ráddjejuvvon erenoamáš dehálaš jeagge- ja njeaššeguovlu mas lea stuorra dieđalaš mearkkašupmi referánsaguovlu, ja mii lea mihtilmas olu jávrrážiid ja ládduid geažil. Guovlu lea eallinguovlu šláddjás ja máŋggabealat njeaššelottiide, maiddái áitojuvvon šlájaide. Guovlu lea hirbmat dehálaš čuotnjágiidda ja giljobaččaide.
- Álbmot galgá beassat vásihit luonddu go olgunastá árbevirolaččat ja ovttageardánit ja unnán teknihkalaš heivehemiin. Luondduvuođu áimmahuššan álbmotmeahcis lea dehálaš sámi kultuvrii ja ealáhussii. Guovllu galgá boazodoallu beassat geavahit.
Álbmotmeahci A-guovllus leat jávrrážat ja njeaššit. Govven: Geir Østereng
Dolastallan. Govven: Bjarne Riesto
Mii lea lohpi álbmotmeahcis?
Dábálaš vánddardanvuogit ovttageardánis olgunastimis lea lohpi. Don sáhtát murjet, čoaggit guobbariid ja bivdit jávrriin. Sáhtát veahá muoraid váldit dolastallama várás. Don sáhtát vázzit, riidet heasttain ja muohtakitet. Meahcis sáhtát sihkkelastit dábálaš sihkkeliin bálggesráigge, ja badjosiin vaikko gos.
Buot johtolat galgá dáhpáhuvvat várrugasat nu, ahte šaddogearddi ja kulturmuittut eai billašuva. Elliid ii galgga muosehuhttit.
Erenoamáš mearrádusat
Sáhttá bivdit fuođđuid earret oarjeleamos A-guovllus gos buot bivdin álgá áramusat čakčamánu 10.b. A-guovllus lea erenoamáš guhkes veaddingeatnegasvuođaáigodat (cuoŋománu 1.b. rájes čakčamánu 9.b. rádjai). Sáhttá bivdit ealggaid.
Álbmotmeahcci lea maiddái suodjaluvvon rieja vuostá. Dat mearkkaša earret eará ahte dronaid, modeallagirdiid ja mohtorjiekŋabovrra geavaheapmi ii leat lohpi, muhto lea lohpi jitnosit juoigat ja lávlut jođidettiin nu guhká go it muosehuhte elliid ja olbmuid.
Mohtorjohtolatgielddus
Elsihkkelgeavaheapmi lea gildojuvvon. Johtolat mohtorfievrruiguin dálvesiivvus ja bievlan ja girdin vuollil 300 m lea gildojuvvon, muhto leat spiehkastagat. Skohteriin sáhttá vuodjit gielddalaš skohterláhttuin, sierra njuolggadusaid mielde mat leat celkojuvvon juohke láhttu láhkaásahusas. Gielddat dieđihit iežaset neahttasiidduin mat láhttut leat rahpasat.
Organiserejuvvon johtolat
Organiserejuvvon vázzinturisten lea lohpi nu guhká go ii čuoza luonddubirrasii. Eará organiserejuvvon johtolahkii ja vánddardanvugiide mat sáhttet bilidit luonddubirrasa, galgá hálddašaneiseváldi leat addán erenoamáš lobi. Dása gullá organiserejuvvon johtolat nugo riiden heasttain, muohtakiten, beanavuodjin jna. Dása gullá organiserejuvvon johtolat nugo riiden heasttain, muohtakiten, beanavuodjin jna.
Cuoŋománu gaskkamuttu rájes gitta geassemánnui lea boazu erenoamáš hearki muosehuhttimiidda.
Geavat boares dollasajiid čázádagaid guoras. Ale boaldde ruskkaid, váldde daid mielde ruoktot. Jus áigu teltet máŋga jándora, de berre sirdit tealttá jámma vai šaddogeardi ii šatta suoivanii.
Tealtá Dávagis. Govven: Randull Valle
Njálla ruohta ravggada biebmanstašuvnna guvlui. Govven: Geir Østereng
.
Desinfisere bivdorusttegiid jus boađát eará sajis ja áiggut bivdit luossajogas. Ealli sevttiid ii leat lohpi geavahit.
Muitte! Šaddogearddis, elliin ja kulturmuittuin lea erenoamáš suodjalus.
Guođe álbmotmeahci nu go háliidat dan galgat leat go máhcat fas – Luottahis vánddardeapmi lea buoremus!
Láhkaásahus njála birra
Sierra láhkaásahusa mii áimmahuššá njála erenoamážit cealká ahte don galggat doallat unnimus 300 m gaskka jus oinnežat njála. Ale muosehuhte ja galggat garvit guovlluid gos leat biebmanstašuvnnat dahje kámerat. Daga ná jus oainnát njála .